Chuối hiện đang là mặt hàng nhập khẩu khá được ưa chuộng tại Nhật Bản, với kim ngạch xuất khẩu tăng cao trong 8 tháng đầu năm 2023.

SUTECH tư vấn xuất khẩu chuối sang Trung Quốc

Doanh nghiệp cần tư vấn, hỗ trợ đăng ký xuất khẩu chuối sang Trung Quốc vui lòng liên hệ

Nghị định thư về xuất khẩu chuối sang Trung Quốc

Chiều 31/10 trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng sang Trung Quốc, tại Đại lễ đường Nhân dân ở thủ đô Bắc Kinh, ngay sau khi kết thúc hội đàm, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình đã chứng kiến lễ ký kết Nghị định thư yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với quả chuối tươi xuất khẩu từ Việt Nam sang Trung Quốc giữa Bộ NN-PTNT (Việt Nam) và Tổng cục Hải quan Trung Quốc.

Nghị định thư bao gồm 8 điều về các quy định đối với đăng ký, quản lý vùng trồng, đóng gói và chế biến, yêu cầu đối với kiểm tra kiểm dịch trước khi xuất khẩu, kiểm dịch thực vật tại cửa khẩu, đánh giá bổ sung và hiệu lực của nghị định thư. Nghị định thư có hiệu lực 5 năm và tự động gia hạn mỗi 5 năm tiếp theo nếu không có vi phạm và đề nghị chấm dứt của một trong 2 bên.

Một số quy định, yêu cầu quan trọng trong Nghị định thư

Tỷ lệ lấy mẫu kiểm tra lô chuối xuất khẩu là bao nhiêu?

Trong 2 năm đầu tiên kể từ ngày nghị định thư có hiệu lực, cán bộ của Bộ NN&PTNT phải kiểm tra kiểm dịch thực vật, lấy mẫu 2%. Nếu trong thời gian 2 năm không phát hiện vi phạm về kiểm dịch thực vật thì tỉ lệ lấy mẫu giảm xuống 1%.

Tình hình sản xuất, cung ứng và xuất khẩu chuối của Việt Nam vào thị trường Trung Quốc

Chuối là một trong những trái cây ưa thích của người Trung Quốc, là nguyên liệu để chế biến nhiều món ăn khác như bánh, mứt, và đặc biệt là loại quả dùng nhiều trong thờ cúng. Trung Quốc cũng là thị trường xuất khẩu chuối lớn nhất của Việt Nam trong những năm gần đây. Tuy vậy, giá xuất khẩu chuối của Việt Nam sang thị trường Trung Quốc vẫn tương đối thấp so với giá trung bình thế giới. Nguyên nhân đến từ việc do chuối Việt Nam xuất khẩu còn nhỏ lẻ, manh mún, phần lớn là buôn bán tiểu ngạch nên giá thường bị quyết định đơn phương bởi phía thương lái Trung Quốc sau khi cân nhắc các rủi ro từ việc buôn bán qua các kênh không chính thống.

Với Nghị định thư xuất khẩu chuối tươi sang Trung Quốc vừa được ký kết, cửa xuất khẩu chính ngạch được mở rộng, người nông dân và doanh nghiệp có nhiều kỳ vọng vào giá xuất khẩu tăng và hạn chế tình trạng ép giá, ùn ứ, ách tắc tại cửa khẩu mỗi khi Trung Quốc ngừng thu mua, tạm đóng cửa khẩu, thay đổi quy định nhập khẩu.

Doanh nghiệp cần tư vấn thủ tục xuất khẩu chuối sang Trung Quốc vui lòng liên hệ

Chuối không đạt tiêu chuẩn sẽ bị xử lý thế nào?

Năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu chuối tươi và sấy khô vào Nhật Bản, Hàn Quốc đạt 10,7 triệu USD, chiếm khoảng 1% thị phần mỗi nước.

Trong đó, xuất khẩu chuối sang Nhật Bản đạt 6,6 triệu USD và Hàn Quốc là 4,1 triệu USD, lần lượt chiếm 0,6% và 1,3% thị phần chuối nhập khẩu của mỗi nước. Thông tin được ông Đỗ Quốc Hưng, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á - châu Phi, Bộ Công Thương chia sẻ tại hội thảo sáng 19/4.

Theo ông Hưng, kết quả này vẫn còn khiêm tốn so với nhu cầu nhập chuối hàng năm của mỗi nước. Nhật Bản chi một tỷ USD và Hàn Quốc chi hơn 300 triệu USD nhập chuối mỗi năm. Do đó, dư địa của hai thị trường Đông Á này còn rất lớn.

Cả nước hiện có khoảng 154.000 ha trồng chuối với sản lượng 2,3 triệu tấn mỗi năm, theo Cục trồng trọt. Năm 2022, giá trị xuất khẩu chuối tươi của Việt Nam đạt 310,6 triệu USD, tăng 34,5% so với năm 2021. Xuất khẩu chuối vượt qua xoài để trở thành loại trái cây có kim ngạch lớn thứ 2, chỉ sau thanh long.

Ngoài thị trường Trung Quốc, các thị trường nhập chuối lớn của Việt Nam là Singapore, Malaysia, Trung Đông, Nga. Với Nhật Bản, theo ông Hưng, chuối tươi Việt còn lép vế so với hàng từ Philippines. "Chuối nhập từ nước này to, đẹp và đều, chiếm hơn 90% thị phần chuối nhập khẩu của Nhật Bản", ông Hưng mô tả.

Trong khi đó, cùng một quả chuối dù nhu cầu nhập của Nhật, Hàn lớn nhưng trồng giống gì, bao bì ra sao, tiếp thị thế nào, doanh nghiệp còn thiếu thông tin, theo ông Hưng.

Công nhân dùng vòi phun áp lực nước rửa tại một nhà máy tại Long An. Ảnh: Hoàng Nam

Tại hội thảo "Thúc đẩy quan hệ thương mại giữa Việt Nam với thị trường Nhật Bản & Hàn Quốc trong tình hình mới", các chuyên gia đánh giá nông sản, cùng với dệt may và da giày là 3 nhóm ngành còn nhiều cơ hội tăng trưởng xuất khẩu vào hai nước này.

Việt Nam lợi thế có 4 hiệp định tự do thương mại (FTA) với Nhật Bản và 3 FTA với Hàn Quốc. Tuy nhiên, nông sản chưa mang về kim ngạch lớn do hai thị trường này yêu cầu cao về chất lượng và các tiêu chuẩn an toàn. Theo các chuyên gia, đặc điểm chung của hai thị trường này là muốn hàng chất lượng cao nhưng phải rẻ.

Trong khi đó, 5 năm qua, số vụ nông thủy sản Việt Nam bị Nhật Bản trả về tăng liên tục, từ 54 vụ vào 2018 lên 90 vụ 2022, chủ yếu do hàm lượng gây hại vượt phép, phụ gia không định danh. Với Hàn Quốc, số vụ trả hàng có cải thiện nhưng chưa nhiều, còn phát hiện sản phẩm biến đổi gen chưa cho phép.

"Hệ thống quản lý Danh mục thuốc bảo vệ thực vật (PLS) do Hàn Quốc ban hành gần đây quy định 300 loại được phép sử dụng. Trong khi, nhiều loại doanh nghiệp mình đang dùng không thuộc nhóm này nên rất cần lưu ý", ông Hùng nói

Theo ông Keigo Yoshida, Giám đốc cấp cao phụ trách Bộ phận sản phẩm Aeon Topvalu Việt Nam, kiêm Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại TP HCM (JCCH), do độ khắt khe của hàng tươi và thời gian vận chuyển lâu (6-8 ngày đường biển), doanh nghiệp Việt nêm tìm cách xuất các nông sản qua chế biến để thuận lợi hơn. "Sản lượng xoài tươi Việt Nam đi Nhật rất hạn chế, nhưng khi chuyển sang đông lạnh thì Aeon năm ngoái xuất được 360 tấn", ông ví dụ.

Cùng với chất lượng, bài toán giá cạnh tranh hiện cũng khá "đau đầu". Ông Park Ki Jun, Quản lý của Tổ chức Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Hàn Quốc tại TP HCM (KOTRA) cho biết đảm bảo khả năng cạnh tranh về giá so với các cung cấp khác, đặc biệt là Trung Quốc, cần là ưu tiên lớn.

Tình hình đang có phần thách thức khi giá trị của đồng won Hàn Quốc yếu hơn so với USD. Tính đến tháng 4, một USD phải trả 1.300 won so với 1.100 won vào đầu 2019. Trong bối cảnh hiện nay, việc nhập khẩu sản phẩm của Hàn Quốc vào Việt Nam sẽ cạnh tranh hơn so với xuất khẩu sản phẩm của Việt Nam sang Hàn Quốc.

"Đây là tỷ giá hối đoái gây gánh nặng cho các nhà nhập khẩu Hàn Quốc khi nhập các sản phẩm nước ngoài, kể cả hàng Việt Nam", ông Park Ki Jun nói.

Tương tự, bà Hương Phạm, chủ một công ty nông sản gia đình có có 3 trang trại trồng dứa, xoài, bơ, tía tô, đã từ bỏ giấc mộng xuất khẩu lá tía tô. "Mọi người tính toán một lá tía tô bán qua Nhật giá vài nghìn đồng nhưng thực tế biên lợi nhuận lúc này quá thấp. Hiện tại yen Nhật giảm giá do chính sách nới lỏng tiền tệ nên rất khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu", bà Hương nhận xét.

Về dài hạn, các chuyến gia khuyến nghị cấp chính phủ, thông qua các cuộc đàm phán, cần liên tục mở rộng các mặt hàng thương mại có thể hưởng ưu đãi thuế lẫn nhau. Ví dụ, tính đến năm 2021, trái cây tươi của Việt Nam được cấp phép xuất khẩu sang Hàn Quốc chỉ có dừa, dứa, thanh long, xoài, chuối.

Hàn Quốc và Nhật Bản lần lượt là đối tác thương mại lớn thứ 3 và 4 của Việt Nam. Tuy nhiên, tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam trong tổng kim ngạch nhập khẩu của thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc hiện còn khiêm tốn, chiếm lần lượt 2,7% và 3,3%.

Theo ông Phạm Bình An, Phó Viện trưởng, Viện Nghiên cứu phát triển TP HCM, điều này cho thấy hàng hóa Việt Nam tại Nhật Bản và Hàn Quốc còn nhiều cơ hội mở rộng và tăng trưởng.

Giá chuối xuất khẩu sang EU ở mức cao

Cụ thể giá chuối Việt Nam nhập khẩu vào EU ở mức bình quân 3.192,9 Eur/tấn, cao hơn rất nhiều so với các nguồn cung cấp khác như Ecuador, Colombia hay Costa Rica.

Tuy giá cao nhưng lượng chuối xuất khẩu từ Việt Nam sang EU lại giảm mạnh, đứng thứ 55 trong những thị trường cung cấp chuối cho EU. Trong khi đó, chuối vẫn đang là loại trái cây rất được người tiêu dùng EU ưa chuộng và được nhập khẩu nhiều nhất vào khu vực này.

Bộ Công thương cho biết, số liệu thống kê từ Cơ quan Hải quan Nhật Bản cho biết, trong 7 tháng năm nay, chuối xuất khẩu từ Việt Nam sang Nhật Bản tăng đột biến khi đạt 7.900 tấn, trị giá 1,05 tỉ yên (tương đương 7,1 triệu USD), tăng 62% về lượng và tăng 80,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2022.

Chuối Việt Nam đang được bán ở nhiều siêu thị Nhật Bản

7 tháng năm nay, Nhật Bản chi 76,3 tỉ yên (tương đương 518 triệu USD) để nhập khẩu trên 607.000 tấn chuối từ các nước. Giá chuối nhập khẩu vào Nhật Bản bình quân 125.600 yên/tấn, tăng 16,3% so với cùng kỳ năm 2022.

Trong đó, Philippines là thị trường cung cấp chuối chính cho Nhật Bản, chiếm 79,8% tổng lượng chuối nhập khẩu; Ecuador chiếm 8,9%. Việt Nam đứng thứ 5/10 nước xuất khẩu chuối vào Nhật Bản.

Dù tăng trưởng mạnh nhưng sản lượng chuối Việt Nam xuất sang Nhật Bản hiện chỉ chiếm 1,3% tổng lượng chuối nhập khẩu của Nhật Bản. Vì vậy, doanh nghiệp Việt Nam còn rất nhiều dư địa để mở rộng xuất khẩu chuối sang Nhật Bản.

Cũng theo Bộ Công thương, Philippines gần Nhật Bản nên thời gian vận chuyển chuối đến Nhật Bản ngắn hơn, là một lợi thế. Tuy nhiên, theo Hiệp định Đối tác kinh tế Philippines và Nhật Bản (PJEPA), chuối của Philippines vào Nhật Bản phải chịu mức thuế trung bình là 13%. Đối với Việt Nam, từ ngày 1.4, các doanh nghiệp được hưởng mức thuế suất 0%, trước đó là 3%.

Theo Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản, ngoài lợi thế về thuế quan, các doanh nghiệp, siêu thị ở Nhật Bản mong muốn nhập khẩu chuối từ Việt Nam để thay thế chuối Philippines vì người tiêu dùng Nhật Bản đánh giá chuối Việt Nam có chất lượng, thơm ngon. Trong đó, các doanh nghiệp Nhật Bản sẽ ưu tiên nhập khẩu giống chuối già Cavendish được trồng theo tiêu chuẩn hữu cơ.

Trao đổi với Thanh Niên, ông Phạm Quốc Liêm, Chủ tịch, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp U&I (Unifarm), cho biết doanh nghiệp này đang có đơn hàng xuất khẩu chuối sang Nhật Bản khoảng 10 container/tuần (tương đương 180 tấn). Giá chuối xuất khẩu tại cảng dao động từ 10 - 12 USD/thùng, mỗi thùng khoảng 13 kg.

Xuất khẩu chuối Việt Nam sang Nhật Bản tăng đột biến

Đáng chú ý, dịch bệnh panama đang tác động rất mạnh và làm sụt giảm diện tích trồng và sản lượng chuối của nhiều quốc gia, trong đó có Philippines. Nguồn cung chuối từ Philippines, Ecuador vào Nhật Bản giảm mạnh sẽ là cơ hội cho chuối từ Việt Nam xuất sang Nhật Bản.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, cho biết chuối Việt Nam cũng đang được xuất sang Hàn Quốc, Singapore, Malaysia, Trung Đông, Nga, Trung Quốc.

Năm 2022, giá trị xuất khẩu chuối đạt hơn 310 triệu USD, tăng trưởng 34,5% so với năm 2021. Đặc biệt, từ đầu năm nay, Việt Nam đã ký nghị định thư xuất khẩu chuối chính ngạch vào Trung Quốc. "Nếu cứ giữ đà tăng trưởng như năm 2022, giá trị xuất khẩu của quả chuối năm nay ước đạt hơn 400 triệu USD", ông Nguyên nói.

Theo thống kê của Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT), cả nước đang có 154.000 ha đất trồng chuối, sản lượng chuối đạt khoảng 2,3 triệu tấn/năm. Sau sầu riêng, thanh long, chuối đang là loại trái cây xuất khẩu thế mạnh của Việt Nam.